Jeśli już zdecydowałeś się na podjęcie psychoterapii, powinieneś zastanowić się jaki nurt terapeutyczny byłby dla Ciebie odpowiedni. Zanim rozpoczniesz sesje z konkretnym terapeutą, warto wcześniej pozyskać kilka ogólnych informacji, aby leczenie było jak najbardziej skuteczne i dopasowane do Twoich potrzeb. Rodzaje terapii różnią się między sobą i choć według badań mają podobną skuteczność, warto wiedzieć na czym bazują i jaką posługują się metodologią. Poniżej scharakteryzowane zostały główne nurty terapeutyczne – sesje odbywają się zazwyczaj w formie spotkań indywidualnych, niemniej jednak czasem warto rozważyć, czy korzystniejsza w danym przypadku nie będzie terapia grupowa.
Wyróżniamy wiele nurtów terapeutycznych. Do najpopularniejszych należą:
Psychoterapia psychodynamiczna – jest to nurt terapeutyczny, który kładzie nacisk na nieświadome przekonania i mechanizmy funkcjonowania człowieka. Zadaniem pacjenta jest otwarte i szczere odpowiadanie na pytania, rolą terapeuty jest pomoc w odnalezieniu nieznanych prawidłowości w relacjach czy mechanizmach zachowania, a także wskazanie na niedostrzegane wcześniej uczucia, nieakceptowane impulsy czy mechanizmy obronne i ukazanie ich funkcji. Uświadomienie sobie pewnych rzeczy, przepracowanie ich, staje się podstawą do zmiany. Rzucenie światła na przyczyny i podłoże problemów pozwala pracować nad zmianą. Nie do przecenienia jest tutaj rola relacji terapeuta – pacjent oraz motywacji pacjenta do pracy. Bardzo istotna jest regularność sesji oraz ustalany z początkiem spotkań kontrakt terapeutyczny wraz z celami. Warto wiedzieć, że terapie psychodynamiczne to zazwyczaj procesy kilkuletnie oraz pamiętać o tym, że refleksja w gabinecie terapeutycznym powinna przekładać się na życie codzienne i jego różne sfery.
W ramach podejścia psychodynamicznego stosowana jest także: intensywna krótkoterminowa terapia dynamiczna, TFP – terapia skoncentrowana na przeniesieniu, psychoterapia ericsonowska oraz nurty wywodzące się z tzw. „psychologii głębi”.
Psychoterapia poznawczo-behawioralna – w centrum tej terapii znajdują się przede wszystkim nieprzystosowawcze schematy myślenia i zachowania. Terapeuta wraz z pacjentem próbuje poznać i zweryfikować przekonania i myśli, które utrudniają funkcjonowanie w życiu codziennym. Terapia ta bardzo często stosowana jest do pracy z lękiem i fobiami. Często pacjent zgłasza się z rozeznanym wcześniej problemem, który utrudnia mu adaptację do warunków rzeczywistości np. ciągłe ataki panicznego lęku, obawa przed lataniem samolotem czy przed publicznymi wystąpieniami. Istnieje wiele metod i sposobów pracy w terapii poznawczo-behawioralnej, które pomagają realizować jej cel, a jednym z nich jest np. przeformułowanie poznawcze, czyli próba przyjrzenia się przekonaniom w nowej perspektywie. Terapeuta może zapytać Cię jak bardzo boisz się konkretnej rzeczy, a następnie pracować, by stopniowo ten lęk zmniejszać. Możesz otrzymać zadanie domowe, prowadzić dziennik, notować swoje postępy itd.
Do tego podejścia zaliczamy między innymi takie nurty jak np. terapia schematów, MBCT - terapia poznawcza oparta na uważności, DBT – terapia dialektyczno-behawioralna czy ACT – terapia akceptacji i zaangażowania.
Psychoterapia systemowa – przeznaczona jest dla rodzin i par. Skupia się na całości systemu rodzinnego i powiązaniach w jego obrębie, to znaczy na relacjach pomiędzy członkami rodziny: między małżonkami czy partnerami, pomiędzy rodzicami a dziećmi, pomiędzy rodzeństwem. W jej założeniu cały system jest ze sobą ściśle powiązany, z tego powodu właśnie należy poznać mechanizmy działania tego układu i jego zasady. Każda osoba w rodzinie ma znaczenie, perspektywa każdej strony jest jednakowo ważna –rodziny różnią się , mają swoje zasady i mechanizmy działania. Istotne jest wskazanie na różne procesy, które stabilizują rodzinę, a nie są dostrzegalne w oderwaniu od całego systemu. Właśnie z tego powodu na sesje rodzinne zapraszane są nie tylko osoby, które deklarują „iż mają problem” ale także pozostali członkowie.
W obrębie podejścia systemowego czasami stosowana jest terapia wielorodzinna (obejmuje ona kilka rodzin w ramach procesu terapeutycznego).
Podejście humanistyczne – jest to nurt, który duży nacisk kładzie na podmiotowość pacjenta oraz jego zasoby, przy uwzględnieniu wątków egzystencjalnych. U jego podłoża leży holizm – czyli całościowe spojrzenie na człowieka i wszelkie uwarunkowania, które go dotyczą. Dla pacjenta jest to w szczególności praca nad lepszym poznaniem zrozumieniem siebie, refleksją, ze szczególnym podkreśleniem autonomii jednostki, jej indywidualności, prawa do decydowania o sobie, troszczenia się o siebie. Idee humanistyczne w służbie rozwoju człowieka pozwalają na pracę przy uwzględnieniu indywidualnych potrzeb w stale ewoluującym dialogu terapeuty i pacjenta.
W ramach tego nurtu można wyróżnić np. terapię Gestalt czy terapię skoncentrowaną na kliencie / terapię rogersowską.
Podejście integracyjne – integruje, czyli łączy różne podejścia psychoterapeutyczne. Jest to dobór metod i technik pracy (np. ze schematami poznawczymi, emocjami, przekonaniami itd.), które mogą być zdaniem terapeuty najlepszą odpowiedzią na dany problem. Wyselekcjonowane procedury niekoniecznie muszą tworzyć spójny system teoretyczny. W wielu przypadkach pozwala to na daleko idącą elastyczność w dopasowaniu leczenia do potrzeb i możliwości pacjenta. Niejednokrotnie uważa się jednak, iż odmienne założenia leżące u podstaw różnych teorii psychologicznych czy nurtów psychoterapeutycznych uniemożliwiają ich efektywną integrację w służbie leczenia, m.in. ze względu na wcześniej wspomniane niespójności teoretyczne.
W ramach tego podejścia funkcjonuje wiele rodzajów terapii, których nie da się jasno zakwalifikować do innych nurtów, np. BSFT (terapia skoncentrowana na rozwiązaniach), bazująca na terapii ericsonowskiej.
Warto pamiętać o tym, że według większości metaanaliz, czyli zestawień wyników badań naukowych, skuteczność różnych rodzajów terapii jest podobna. Wiele badań porównawczych wskazuje właśnie na tą konkluzję. Trzeba mieć świadomość, że jednym z istotnych warunków (o ile nie najistotniejszym) podjęcia terapii jest motywacja pacjenta do zmiany. Kompetentny i profesjonalny terapeuta nie zawaha się doradzić innego nurtu, jeśli uzna że będzie dla Ciebie bardziej pomocny. Należy również mieć na uwadze, że każda terapia i każdy problem powinien być rozpatrywany w sposób indywidualny.
Przyporządkowanie rodzajów terapii do poszczególnych nurtów nie jest łatwe, a przy tym rodzi wiele wątpliwości i kontrowersji – przydział ten nie jest arbitralny i sztywny. Często nowo powstałe terapie skoncentrowane są raczej na użyteczności praktycznej, odrywając się nieco od fundamentów teoretycznych. Niejednokrotnie podejścia te łączą w sobie liczne elementy, uniemożliwiające ich klarowną kategoryzację – powyższa klasyfikacja ma charakter jedynie orientacyjny.
mgr Aleksandra Michalska
psycholog
