Współczesny świat i jego wyzwania są dla wielu z nas stresujące i wymagające. W ostatnim czasie coraz częściej poszukujemy sposobów na wyciszenie, redukcję stresu, odprężenie czy uspokojenie gonitwy myśli. Medytacja, jako jedna z możliwości złapania równowagi, staje się coraz bardziej powszechna. Może być ona pojmowana na wiele sposobów, zależnie od celu oraz sposobu jej stosowania, a także przez pryzmat kultury, będącej punktem wyjścia do interpretacji danych praktyk. Sporo osób ma wątpliwości, czy medytacja jest dla nich odpowiednia – postaramy się więc przybliżyć nieco jej temat.
Drogi praktykowania medytacji możemy za Golemanem i Davidsonem podzielić na ścieżkę głęboką oraz ścieżkę szeroką. Ścieżka głęboka, która nie będzie omawiana w ramach niniejszego artykułu, to ścieżka, na której medytacja używana jest w połączeniu z praktykami duchowymi – ma to miejsce w krajach Wschodu, gdzie znane są starożytne tradycje duchowe np. tybetańskie czy indyjskie.
Jeśli chodzi o ścieżkę szeroką, która znajduje zastosowanie niemal na całym świecie, mowa tu o stosowaniu praktyk medytacyjnych na użytek szerszego grona osób o różnej płci czy wieku, w myśl słów: „Nasi nauczyciele w Azji mówili, że jeśli jakiś aspekt medytacji może pomóc złagodzić cierpienie innych, trzeba go udostępnić wszystkim, a nie tylko duchowym poszukiwaczom” (Goleman i Davidson, 2017). Medytacja w krajach Zachodu stała się praktyką świecką, która umożliwia uzyskanie licznych i różnorodnych korzyści dla osób, które ją praktykują.
Najogólniejsza definicja medytacji, którą zaproponował w swojej książce „Uważność w praktyce” Maciej Wielobób określa ją jako: „różnego typu techniki wychodzące od koncentracji lub od ćwiczenia stanu obecności/uważności” (Wielobób, 2021). Definicja ta wydaje się podkreślać najważniejsze elementy praktyki medytacyjnej, czyli koncentrację i skupienie, a także obecność „tu i teraz”.
Jeśli chodzi o rodzaje medytacji, to praktyczny podział proponuje Shamash Alidina w swojej książce „Mindfulness dla bystrzaków”. Rozróżnia on m.in. praktyki medytacyjne formalne i nieformalne. Pierwsze z nich przyjmują konkretną formę, która może być ujednolicona i powtarzalna (np. metta czy medytacja siedząca); natomiast nieformalne praktyki dopuszczają dużą dowolność praktyk i ich stosowania, np. uważność na co dzień.
Warto wiedzieć, że medytacja, rozumiana jako konkretne techniki, które wyciągnięte są poza kontekst duchowości, dała podstawę pod rozwój MBSR (Mindfulness Based Stress Reduction – Redukcja Stresu Oparta na Uważności). Istnieje wiele podstaw naukowych potwierdzających skuteczność tej metody w redukcji dolegliwości takich jak: chroniczny ból, lęk, stres, nowotwory, zaburzenia snu, odżywiania i wielu innych – więcej informacji można znaleźć na stronie Polskiego Towrzystwa Mindfulness
Tym, co istotne w medytacji jest uważność – to jej rozwijanie pozwala nam być bardziej obecnym i zauważać rzeczy, na które wcześniej nie zwracaliśmy uwagi. Praktyki medytacyjne mogą być skuteczną drogą do treningu skupienia i koncentracji, które często nie funkcjonują u nas najlepiej. Smartfony, aplikacje, krótkie filmiki, świat w formie instant – sprawiają, że nasz mózg coraz trudniej uzyskuje pełne skupienie. Praktyka uważności w medytacji może być na to remedium. W trakcie medytowania nasza uwaga może poszerzać się, tak jak i spektrum naszego postrzegania świata – zarówno zewnętrznego, jak i wewnętrznego. Oprócz tego warto zaznaczyć, że uwaga może być podczas medytacji skupiona ale i rozlana – obejmować wiele aspektów naszego bycia, takich jak świadomość ciała, swojego stanu psychicznego itp.
Praktyka medytacji może pomóc wyrobić nawyki systematyczności i samodyscypliny. Wiele osób ma z nimi problem – ustanowienie codziennej sesji medytacyjnej może być bodźcem do pozytywnych zmian, także w innych aspektach życia. Sprzyja to kształtowaniu własnej rutyny, która pomaga strukturyzować dzień i nadawać mu pewien rytm. Jednocześnie może kształtować poczucie własnej skuteczności i sprawczości, wspierać przejmowanie odpowiedzialności za własne życie i działania. Systematyczna praktyka uczy poświęcać czas sobie, zwracać uwagę na swoje odczucia i potrzeby. Jest to sposób na poznanie siebie, swoich stanów emocjonalnych, psychicznych oraz fizycznych.
Medytacja jako stały element dnia może stymulować nas do rozwoju. Poranna praktyka może być dobrym punktem wyjścia do codziennych obowiązków, nastrajać nas pozytywnie i energetyzować, natomiast medytacja wieczorem wycisza, relaksuje i uspokaja umysł, niejednokrotnie ułatwia zasypianie.
Medytowanie ma działanie uspokajające, normalizujące i odprężające dla wielu osób. Wyciszenie płynące z praktyki może pomóc w klarowniejszym ujrzeniu różnych aspektów naszego życia. Pomaga nabrać dystansu zarówno do otoczenia, jak i do samego siebie. Zyskanie szerszej perspektywy pozwala nam na ujrzenie dotychczasowych problemów w innym świetle. Medytacja to także odchodzenie od automatyzmu. Uwalniając się od standardowego postrzegania oraz określonych ram patrzenia na świat, otwierając się na nowe doświadczenia, możemy uzyskać nowe jakości w naszym życiu. W praktyce może być to nowa myśl, nowy sposób zrobienia czegoś, odejście od standardowych koncepcji.
Tym, co ważne w praktyce medytacyjnej, jest gotowość na doświadczanie i otwartość. Często podkreśla się wartość nieoceniania swojej praktyki uczy nas ono akceptacji i łagodności w podejściu do siebie. Wszystko przyjmujemy „takim jakie jest” – nawet jeśli jest ono nieidealne. Zatapiając się w doświadczeniu, a jednocześnie go nie wartościując – możemy być dla siebie bardziej wyrozumiali, a nawet możemy rozwijać bardziej empatyczne podejście do innych.
Warto pamiętać, że praktykowanie medytacji to proces. W jego toku praktyka może zmieniać się, ewoluować – nie tylko formalnie, a także czasowo. Często na początkowym etapie praktykujący wybierają medytacje prowadzone – czyli takie, w których nauczyciel prowadzi ich głosem przez cały proces medytacji (można znaleźć je w Internecie lub zakupić).Wszystko zależne jest od tego, jakie mamy preferencje, co jest dla nas w tym momencie najbardziej odpowiednie, czego potrzebujemy. W toku praktyki formy medytacji mogą się zmieniać – warto sobie na to pozwolić i otworzyć się na swoje potrzeby.
Czym medytacja nie jest? Nie jest ona usuwaniem i pozbywaniem się myśli, a raczej ich akceptacją, uważnością na nie i byciem gotowym na to, co przychodzi. Nie jest również odcinaniem odczuć czy emocji. Uczy otwartości na własne stany emocjonalne, uważnoś na siebie, na to, co przeżywamy. Jest to także dobry punkt wyjścia do uzyskiwania zdrowego dystansu do niektórych życiowych spraw. Obserwacja „mam myśl” to pierwszy krok do zauważenia, że „nie jestem tym samym, co moja myśl”, a także do tego, że ta myśl to tylko myśl, a umysł wytwarza, odtwarza, przetwarza myśli, bo taka jest jego rola – i to jest w porządku! To jednak nie znaczy, że musimy się z tymi myślami identyfikować – możemy je również aktywnie zmieniać i kreować. Skłania to niejednokrotnie do zadania sobie pytań egzystencjalnych i filozoficznych: jeśli nie jestem myślami, to kim jestem? Kim jest ten, kto myśli moje myśli? Kim jest ten, kto ich słucha?
Medytacja nie jest też z założenia techniką relaksacyjną, choć wielu osobom przynosi korzyści odprężające i uspokajające – jak na „skutki uboczne” – wydają się one być bardzo dobrym profitem.
Istnieje wiele rodzajów medytacji, nie każdy dopasowany będzie do każdej osoby na konkretnym etapie jej ścieżki życiowej. Warto poszukać tego, który będzie dla nas odpowiedni, biorąc pod uwagę nasze potrzeby. Sprzyja to lepszemu ich rozeznaniu i poznawaniu siebie. Medytowanie to również możliwość dowiedzenia się o sobie czegoś nowego, pójścia za swoją intuicją i odczuciami. Ważna jest otwartość na to, co przychodzi, akceptacja i wyrozumiałość dla siebie w toku praktykowania. Warto pamiętać, że nawet najkrótsza sesja medytacyjna może być ważnym doświadczeniem, a czas poświęcony sobie to jeden z najcenniejszych darów, , jakie możemy sobie dać. Wiele osób zastanawia się jak praktykować, czy praktyka jest właściwa, a pozycja odpowiednia. Odpowiedź na proste i konkretne pytanie, „jaka jest najlepsza praktyka?” brzmi: „Najprawdopodobniej taka, która się odbyła”.
Autor: mgr Aleksandra Michalska
Jeżeli masz ochotę sprawdzić, czy medytacja jest dla Ciebie, zapraszamy na warsztaty medytacyjne, organizowane w SOWA! Aktualne zapisy znajdują się na stronie dotyczącej zajęć grupowych w naszym Ośrodku.
Piśmiennictwo:
Alidina, S., Mindfulness dla bystrzaków. Gliwice: Helion, 2019.
Goleman, D., Davidson, R.J., Trwała przemiana. Poznań: Media Rodzina, 2017.
Wielobób, M., Uważność w praktyce. Helion, 2021.
Źródła internetowe:
Polskie Towarzystwo Mindfulness, http://mindfulness.com.pl/mindfulness/mbsr/ odczyt 9.08.2023 r.
